Veilig op straat

Zelfs prins Claus sprak zich in 1973 uit vóór de actie ‘Stop de Kindermoord’. Met draaiende camera’s erbij zei hij: ‘Ik vind dat het de plicht van autorijders is, om de kinderen te beschermen tegen het verkeer. Het is niet de plicht van kinderen zich te beschermen tegen al die grote mensen die in auto’s rondrazen. Ik sta dan ook achter de actie.’ [1]

Het jaar 1972 bleek een piekjaar voor het aantal verkeersdoden in Nederland. Er stierven maar liefst 3264 mensen in het verkeer, onder wie 457 kinderen jonger dan 15 jaar. Ter vergelijking: in 2023 overleden 684 mensen in het verkeer, onder wie twintig kinderen. Nog steeds het topje van de ijsberg, en elk slachtoffer is er één teveel. Maar in de jaren 70 snakte de samenleving naar een ommezwaai. ‘Stop de kindermoord’ had de wind mee. Er was een doodligactie in Amsterdam, waarbij achtduizend mensen op straat lagen. Gevaarlijke wegen en kruispunten werden bezet, met spandoeken met leuzen als ‘Geen geouwehoer meer openbaar vervoer’. Fietsers namen op afspraak demonstratief een straat in, onder het motto: ‘Trap die auto de stad uit!’ Op allerlei manieren verzetten heel gewone moeders, vaders en kinderen zich tegen de ‘verkeersonleefbaarheid’. [2]

Tegenwoordig overlijden relatief vaak oudere fietsers

Onder druk van deze beweging, en omdat de toenmalige minister van Verkeer en Waterstaat treurig genoeg zelf een kind verloor aan het verkeer, werd ons land in rap tempo veiliger. Er kwamen structurele maatregelen die zeer effectief bleken. Men maakte stadscentra autovrij. Woonerven – een vinding van provo’s uit 1968 – kregen overal een plek. Fietspaden en autowegen werden fysiek gescheiden. Drempels, bulten en wegversmallingen perkten de snelheid van auto’s in. Nederland maakte een ongekende transformatie door, en werd het fietsland zoals we dat kennen.

Naast de succesvolle inzet op structurele maatregelen was er nóg een reactie. Die ging uit van de status quo, en richtte zich op disciplinering van kinderen en hun ouders. In de jaren 70 startte men met verkeersonderwijs en verkeersdiploma’s. Voorstanders van deze verkeersopvoeding lieten in 1973 optekenen: ‘[wij betreuren] het in hoge mate dat veel ouders hun verantwoordelijkheid voor de verkeersveiligheid van hun kinderen afwentelen door bijvoorbeeld als pressiegroep te pleiten voor voorzieningen.’ [1,2]

Fast forward naar het heden. Verkeers­veiligheid blijft een actueel thema, en dat is niet voor niets. De bevolking van Nederland is sinds 1970 flink toegenomen van 13 miljoen naar 18 miljoen. Het aantal ouderen is eveneens fors toegenomen van 1,3 miljoen 65-plussers in 1970 tot 3,6 miljoen in 2023. Het aantal auto’s steeg in deze periode van 2,5 miljoen naar 9 miljoen. Kinderen komen tegenwoordig veel minder buiten en zijn minder actief in het verkeer. Tegenwoordig overlijden helaas relatief vaak oudere fietsers.

Het is nog steeds glashelder: het aanpassen van de omgeving heeft het grootste effect op verkeersveiligheid. Als auto’s afgescheiden worden of verdwijnen uit de straat, zijn voetgangers en fietsers veilig. Gedragsverandering door bijvoorbeeld verkeersonderwijs en voorlichting is veel lastiger te bereiken en daarmee minder efficiënt. Dat weten we uit de public health: voorlichting is in principe zinvol en nuttig, maar het aanpassen van de omgeving heeft veel meer impact. Daarom steunen we als KAMG (Koepel voor Artsen Maatschappij + Gezondheid) het initiatief De Rechtvaardige Straat. Deze positieve beweging wil van de straat een veilige ruimte voor iedereen maken, waar allerlei activiteiten mogelijk zijn. Zo wordt de straat een plek om te spelen, te bewegen, te ontmoeten: een gezonde plek! Sta jij ook achter deze actie, om met prins Claus te spreken? Onderteken dan het manifest via derechtvaardigestraat.nl.

voetnoten

[1]. Thalia Verkade. In de jaren zeventig wilde deze actiegroep de straat heroveren op de auto. Nu zijn ze terug. 28 augustus 2020. De Correspondent. https://decorrespondent.nl/11257/in-de-jaren-zeventig-wilde-deze-actiegroep-de-straat-heroveren-op-de-auto-nu-zijn-ze-terug/5e8a33ca-6fd7-0ce4-0d00-9c92a79c3691.

[2]. Mari Smits. Vic Langenhoff en de strijd tegen de kindermoord. 2022. Historiek. https://historiek.net/vic-langenhoff-en-de-strijd-tegen-de-kindermoord/148677/.