De afschuwelijke gang naar de tuchtrechter
Elke arts - groen of gelouterd - loopt het risico voor het tuchtcollege te moeten verschijnen. Ook co-assistenten moeten rekening houden met juridische valkuilen. Voor druk als 'Stel je niet aan, je moet het leren!' kunnen zij maar beter niet zwichten.
Beeld: Comstock
Floor Boon is nog maar kort arts in opleiding tot psychiater als zij van een collega de behandelingvan een patiënt met een borderlinestoornis overneemt. De man drinkt veel alcohol en is verward.
Hij houdt zich niet aan de afspraken met het ziekenhuis en mag niet langer intern blijven.Boon denkt echter dat de man psychotisch is. Zij overlegt met de psychiater van dienst en legt hem haar diagnose voor. Hij is het niet met haar eens, hij vindt dat de psychotische symptomen bij een borderlinestoornis passen. De volgende dag zegt Boon tegen haar opleider dat de behandeling van deze patiënt te ingewikkeld voor haar is en vraagt hem de patiënt over te nemen. Hij neemt haar bezwaren niet serieus en weigert. Korte tijd later stapt de patiënt tijdens een psychose voor een rijdende vrachtwagen en overlijdt.
Een jaar later daagt de familie van de overleden patiënt de arts in opleiding voor de tuchtrechter wegens nalatigheid. Boon schrikt als ze de brief van het tuchtcollege krijgt. 'Ik vond het afschuwelijk. De familie had gelijk dat zij naar de tuchtrechter stapte, maar niet dat ze mij aanklaagde'. Haar opleider vindt nog steeds dat hem niets te verwijten valt. Hij helpt Boon niet bij het opstellen van het verweer en als zij hem vraagt mee te gaan naar de zitting, mompelt hij iets van 'misschien ben ik dan met vakantie.'
Het tuchtcollege verklaart de klacht ongegrond. Later daagt de familie de opleider voor de tuchtrechter en Boon moet tegen hem getuigen. 'Daar zag ik erg tegenop. Het is als arts in op leiding heel moeilijk om een ervaren specialist voor de tuchtrechter af te vallen. Ik was gewend geraakt aan de hiërarchische verhoudingen in het ziekenhuis. Tegen mijn "baas" getuigen, viel mij heel zwaar.'
Toch vertelt Boon de tuchtrechter dat haar opleider haar niet heeft gesteund. Het college vindt het verwijtbaar dat de opleider de patiënt niet heeft overgenomen en legt de psychiater een waarschuwing op.
Elke arts - of hij nou net is afgestudeerd of al twintig jaar praktiseert - loopt het risico voor het medisch tuchtcollege te moeten verschijnen. Bij één van de vijf regionale tuchtcolleges kunnen patiënten, familieleden van pati‘nten en de inspectie een klacht indienen. Ook een collega-arts of het ziekenhuis waar een arts
werkt, kan een arts aanklagen. Artsen kunnen op de vingers worden getikt voor een verkeerde of te late diagnose, het onvoldoende informeren van een patiënt, een chirurgische fout, het voorschrijven van verkeerde medicijnen, seksuele intimidatie en het schenden van het beroepsgeheim.
Als bij een van de regionale tuchtcolleges een klacht wordt ingediend, doet het college een vooronderzoek. De aangeklaagde arts stelt een verweerschrift op: hij beschrijft hoe de gebeurtenissen volgens hem zijn verlopen en geeft zijn mening over de klacht. Daarna bepaalt het college of het ook echt tot een zitting zal komen.
Zittingen zijn in principe openbaar. Patiënten, familieleden, de pers, iedereen mag bij een zitting aanwezig zijn. Artsen en patiënten zijn trouwens niet verplicht om op de zitting te verschijnen. De aangeklaagde arts, de klager en het tuchtcollege kunnen getuigen of deskundigen oproepen. Deze zijn wéll verplicht om te verschijnen. Zo kan het gebeuren dat een co- assistent moet getuigen tegen een opleider over een fout die deze heeft gemaakt.
Uiterlijk na twee maanden doet het tuchtcollege uitspraak. Een arts kan een waarschuwing krijgen, een berisping, een geldboete of een tijdelijke schorsing. Ook kan het college de arts een gedeeltelijke ontzegging om het beroep uit te oefenen geven. Dan mag de arts bepaalde handelingen niet meer doen. Schrappen uit het BIG-register, waarin alle artsen staan ingeschreven, is de zwaarste maatregel. De arts mag zijn beroep dan niet meer uitoefenen en raakt zijn titel kwijt. De meest voorkomende maatregel is de waarschuwing, daarna komt de berisping. Schorsen of uit het register schrappen, gebeurt maar enkele keren per jaar.
Zowel de patiënt als de arts kan tegen de beslissing in hoger beroep gaan bij het Centraal Tuchtcollege. Dat dit zin heeft, blijkt uit een onderzoek dat Medisch Contact dit jaar uitvoerde. Het Centraal Tuchtcollege vernietigde de afgelopen zes en een half jaar 21 procent van de uitspraken van de regionale tuchtcolleges en kwam daarna tot een ander oordeel.
Anders dan artsen en artsen in opleiding hoeven co-assistenten nog niet bang te zijn voor de tuchtrechter. Zij zijn immers nog niet als arts geregistreerd. Dat wil niet zeggen dat ze helemaal vrij hun gang kunnen gaan. Joke Smink is jurist medische zaken bij het VU medisch centrum. Zij geeft lessen over tuchten strafrecht aan studenten geneeskunde. Zodra studenten hun co-schappen gaan lopen, hebben ze een 'juridische status'. Een co-assistent mag de voorbehouden medische handelingen alleen in opdracht van een arts doen. Smink: 'Co's staan onder druk om maar gewoon wel dat infuus in te brengen. "Stel je niet aan, je moet het leren", krijgen zij te horen. Maar ook al zegt een opleider dat hij de verantwoordelijkheid neemt, als geneeskundestudent ben je zélf verantwoordelijk voor het feit dat je niet bevoegd bent. Als je onzeker bent over wat je kunt, moet je altijdvragen of iemand meeloopt en meekijkt.'
Tijdens haar lessen komen co-assistenten met voorbeelden. Zo was er de co die door een arts-assistent alleen werd gelaten met de familie van een pati‘nt. Zij hadden net te horen gekregen dat de pati‘nt in kritieke toestand verkeerde. Smink: 'De familie begon de co-assistent allemaal vragen te stellen over de toestand van de patiënt. Maar volgens wettelijke regels mag alleen een arts informeren over de diagnose en de behandeling. De co wilde de familie geruststellen, maar kon de moeilijke vragen niet beantwoorden. Gelukkig is hij duidelijk geweest en heeft hij gezegd dat hij er niet over mocht praten. Anders was hij juridisch over de schreef gegaan.'
Juridisch gezien is een co-assistent aansprakelijk als hij - buiten de opdracht van een arts en dus op eigen houtje - een handeling doet waarvoor hij niet bevoegd is. Voor de tuchtrechter kan een co nog niet verschijnen, omdat hij nog niet als arts geregistreerd staat. Smink: 'Als het tot een strafzaak komt, wordt het ziekenhuis meestal aangeklaagd. Co-assistenten blijven dan buiten schot.'
Mensje Melchior
Voor meer informatie over het tuchtrecht en wetten waarmee artsen te maken hebben:
Website Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, met uitspraken van dit college:
http://www.tuchtcollege-gezondheidszorg.nl
Healthlaw.nl, website over gezondheidsrecht. Kies: Gezondheidsrecht.
http://www.healthlaw.nl/index1.htm
VWS Brochure: Tuchtrecht in de gezondheidszorg
